Als je schrijft om je gevoelens te verwerken
Het is geen therapie.
De enige reden om te schrijven, is om je gevoelens uit je te laten stromen.
Schrijver Hemingway (rip) noemde dit bloeden.
There is nothing to writing. All you do is sit down at a typewriter and bleed.
Door het te laten stromen, treedt er een opluchtend effect op. Alsof je je grootste geheim opbiecht aan een vriend.
Sommige mensen noemen schrijven daarom therapeutisch.
Ik denk niet dat schrijven over je gevoelens per se therapeutisch is.
In het slechtste geval versterkt het je emoties alleen maar. Omdat je ze continu oprakelt.
Je komt er niet vanaf. Je blijft erin hangen.
Misschien komt het omdat je té autobiografisch wil schrijven?
Niemand heeft gezegd dat gevoelens opschrijven over de waarheid moet gaan.
Ik raad het je zelfs af om over de waarheid te schrijven.
Probeer juist die waarheid naar de kunst te tillen.
Dit wordt ook wel autofictie genoemd. Je vermengt waargebeurde feiten met je fantasie.
Je verdraait, maakt dingen groter of juist kleiner, verandert de afloop.
Het enige doel van dit schrijven is om je eigen emoties uit te putten. Om het overdenken te stoppen. Om de gebeurtenissen in een nieuw perspectief te plaatsen.
En in het gunstigste geval voelt dat therapeutisch aan.
Ik ga je alles vertellen wat ik weet over schrijven om je gevoelens te verwerken. Waarom je niet je eigen verhaal moet opschrijven. Hoe je een eerste versie maakt. Hoe je een verhaal emotioneel maakt zonder de emoties te benoemen en meer.
De dood in de ziekenkamer (1893(. Van Edvard Munch.
Waarom je niet je eigen verhaal op moet schrijven
De meeste mensen die ik spreek, willen graag hun verhaal opschrijven. Ik raad je aan om dat juist niet te doen.
Om drie redenen:
We hebben de neiging om onszelf als slachtoffer neer te zetten. Dat zijn we niet alleen. We zijn ook de held én de vijand in ons eigen verhaal. Je hebt meer nuance in het verhaal nodig.
Je hebt beelden nodig om je eigen emoties beter te begrijpen. De symboliek en de metaforen. Dat is waar kunst voor bedoeld is. Dat is wat je fantasie toevoegt.
Door het te vermengen met fictie, creëer je een gezonde afstand tussen jou en het verhaal. Kritiek op je woorden zal niet als een aanval voelen op je verleden.
Je komt overal mee weg als mensen vragen of het waarheid is. ‘Fictie natuurlijk!’
Psychotherapeut James Hillman (rip) pleitte ervoor om soul history te maken van wat je is overkomen.
Je vermengt je geschiedenis met de mythe, zeg maar de feiten uit je verleden met de roman(tiek).
De romantiek staat voor fantasie die zich altijd uit via symbolen en metaforen.
Dat is de mythe.
Dat wat je is overkomen, daar kon je niets aan doen.
Via de pen neem je de controle terug over de situatie.
Nu bepaal je zelf hoe het verhaal verloopt.
En om die gevoelens te verwerken, zul je dieper in je eigen wereld moeten graven dan je tot nu toe hebt gedaan.
Om daar een waarheid bloot te leggen die je nog niet wist van jezelf.
Je moet het niet overdenken. Het is vooral een kwestie van beginnen en zien waar de pen je brengt.
Of zoals de schrijfster Nora Ephron (rip) schreef in haar fantastische roman Heartburn over haar stukgelopen huwelijk:
Because if I tell the story, I control the version. Because if I tell the story, I can make you laugh, and I would rather have you laugh at me than feel sorry for me. Because if I tell the story, it doesn’t hurt as much. Because if I tell the story, I can get on with it.
Het feitelijk neerpennen, is niet anders dan feitelijk vertellen wat er is gebeurd aan een goede vriend. En dan ook nog eens de versie die jou het beste uitkomt.
Dat is niet hoe schrijven werkt.
Je moet diep durven te gaan.
Je moet er soul history van maken.
Hoe schrijf je je gevoelens op?
Als je schrijft, moet je het voelen, in je lijf.
Als je niets voelt, zit je nog te veel aan de oppervlakte. Dan speel je het nog te veilig.
Schrijf verder. Ga dieper. Let op waar je het voelt in je lichaam als je de woorden neerpent.
Voel je het bij je keel? Je buik? Je hart?
Hoe lager je het in je lijf voelt, hoe dieper je zit.
De spanning van je verleden zit ergens verborgen in je lichaam, te wachten om losgelaten te worden.
Of wat de dichter Donald Hall zei (via het fantastische
)Literature starts by being personal, but the deeper we go inside the more we become everybody.”
Nogmaals:
Je schrijft niet om te helen. Je schrijft om de emoties uit te putten. Zodat je weer verder kan met leven.
Net zoals we dromen om de feiten van overdag los te koppelen van de emoties. Dat is de reden dat iets wat je dwars zit na een paar dagen minder heftig aanvoelt. Dat is ook wat schrijven kan doen.
Er is ook een ander probleem als je schrijft om te helen. Je zult te snel naar conclusies gaan. Te snel de predikant willen uithangen, om anderen te “helpen”.
Dan komen er algemeenheden uit als:
‘Wat je niet vermoordt, maakt je sterker.’
‘Alles is liefde.’
‘Nu kan ik helen.’
Het zijn woorden waar geen emotionele lading in zit. Het is motiverende zelfpraat die goed voelt als je je goed voelt. Maar het werkt niet meer als je weer in een dip zit. Want het heeft niets in je opgelost.
Het doel is je verleden te begraven. Zodat de rouw kan beginnen.
Of zoals John Green schreef in The fault in our stars.
Writing does not resurrect. It burries.
Je maakt het verdriet onderdeel van je leven, zonder dat het je leven overheerst, zodat je verder kan. Dat is wat rouw is. Dat is wat je doet met schrijven.
En daarvoor moet je diep durven te gaan.
Het mooiste bijeffect is, als je het volledig in je lijf voelt bij het schrijven, dat de ander je woorden ook gaat voelen.
Dat gebeurt als vanzelf.
We zijn als mensen heel goed in staat om ‘authentieke verhalen’ te herkennen. Je merkt het meteen bij het lezen.
Durf kwetsbaar te zijn.
Hoe te beginnen
Je start met de meest ruwe, ongefilterde versie. De versie die voor niemand is bestemd. Het enige doel is om dit uit je te krijgen.
Je gaat niet verbeteren, geen spelfouten eruit halen of andere afleidende zaken nalopen die er niet toe doen. Ook hoef je geen foto’s te maken of het naar vrienden te sturen.
Je hebt geen goedkeuring of compliment nodig. Van niemand.
Schrijf.
Verras jezelf met wat eruit komt.
Doe dit:
Zet een timer van 25 of 45 minuten.
Leg je telefoon in een andere kamer
Pak een pen en papier.
Doe een koptelefoon op en zet een liedje op repeat.
Bloed.
Deze methode levert een aantal voordelen op:
Als je met pen schrijft, gaan je gedachten sneller dan wat er op papier verschijnt. Zo weet je altijd wat de volgende zin wordt.
Je komt sneller in een schrijfflow.
Bovendien is het papier niet de plek om te verbeteren.
Er is geen plek voor perfectionisme.
Je enige taak in die 25 of 45 minuten is schrijven.
Niets anders.
In de beperking vind je de vrijheid.
Als je klaar bent, doe je je schrijfboekje dicht.
Morgen is er een nieuwe dag.
Voor we doorgaan met het maken van een tweede versie, eerst iets over verhullend taalgebruik.
Schrijf niet wat je voelt
Soms gaan we schrijven alsof we een poëet of een literair genie zijn.
Dat zijn we niet. Je hoeft op niemand indruk te maken.
De enige taak is zo helder mogelijk je verhaal op papier krijgen.
Houd je zinnen kort. Houd de woorden simpel.
Vertel wat je wil vertellen. Ga vooruit met je verhaal.
De magie vindt juist tussen de regels door plaats.
Ik moedig je zelfs aan om geen gevoelens op te schrijven. En dan bedoel ik letterlijk.
Angst. Verdrietig. Bang. Blij.
Voorkom dat soort woorden.
Omschrijf de situatie. Omschrijf wat er in het lichaam gebeurt. Maar vertel niet wat de lezer moet voelen.
Dit is een techniek die uit het Amerikaanse minimalisme komt.
Experimenteer ermee.
Schrijf geen emoties op.
Zeg dus niet dat je bedroefd, verdrietig of boos bent. Laat zien dat je bedroefd, verdrietig of boos bent.
Denk terug aan vroeger. Toen je wist dat je iets gedaan had wat niet mocht. Hoe merkte je dat je pa of ma op ontploffen stond?
Hoe uitte zich dat? Een verheven stem? Een tot bal gemaakte vuist? Gesnuif door de neus? Stormde die naar het schuurtje toe om zich op te sluiten?
Schrijf niet op: papa is boos.
Schrijf op hoe je wist dat ‘ie boos was.
Schrijf niet op: ik ben bang.
Schrijf de situatie op die je bang maakt.
Wat er gebeurt, is dat de emotie van het papier overgaat naar de lezer.
Als magie.
Je kan schrijven dat je iemand mist die is overleden. Of je schrijft het op zoals John Green in The fault in our stars.
Waar Hazel de kamer in gaat van haar overleden vriendje, om daar een afscheidsbrief te vinden. Ze ziet zijn onopgemaakte bed, kruipt erin en omringt zich met de dekens en ruikt daarin zijn geur. Hij is overal aanwezig in dat bed.
Om daarna te concluderen dat het de laatste keer was dat ze hem nog zo sterk rook.
I never quite caught his scent again.
Dat is de emotionele last van rouw en verdriet via het papier bij de lezer neerleggen.
De tweede versie is digitaal
De tweede versie van je verhaal, tik je uit op een toetsenbord.
Zet een timer.
25 minuten of 45 minuten of 90 minuten.
Zet dezelfde muziek op repeat op je koptelefoon. Zo vervaagt het gevoel van tijd.
Je merkt tijdens het overtikken dat je automatisch begint te verbeteren en meteen ziet welke passages niet kloppen.
Je tilt de tekst nu naar een hoger niveau.
Daarna laat je de tekst weer rusten, voordat we overgaan naar een derde versie.
Nog even een ding over perfectionisme.
Perfectionisme is een excuus
Het lijkt een badge of honor. Jezelf als een perfectionist zien.
Maar dat is het niet.
Het is een vorm van onzekerheid.
Een excuus om ergens niet aan te beginnen of niet af te maken.
Een teken dat je (nog) te veel met de buitenwereld bezig bent.
Schrijven is creëren. Het is het proces van maken wat je gevoelens uitput.
Het is volkomen normaal dat het minstens twee keer per dag voelt alsof je de boel aan het oplichten bent met je woorden.
Of zoals de filosoof Leszek Kolakowski zei:
A modern philosopher who has never once suspected himself of being a charlatan must be such a shallow mind that his work is probably not worth reading.
Of je al veel hebt geschreven in je leven of weinig. Of je een grote woordenschat hebt of een kleine. Of je het überhaupt kan of niet.
Het boeit niet.
Begin met schrijven.
Je doet het voor jezelf.
Of je nu een gedicht maakt, een kort verhaal schrijft of een prozatekst.
Schrijf.
Om je gevoelens te verwerken.
Of wat filmmaker Guillermo del Toro zei:
In the end, perfection is just a concept —an impossibility we use to torture ourselves…
De derde versie
Een verhaal heeft tijd nodig om te rijpen.
Het beste laat je het een paar dagen rusten en kijk je er dan nog eens naar.
Om het te verbeteren.
Als het goed genoeg voelt, lees het dan hardop voor aan jezelf. Je hoort meteen welke zinnen niet kloppen. Welke woorden anders moeten.
Als het goed klinkt, is je verhaal af.
Gefeliciteerd.
Slinger het de wereld in. Zet het in een mapje met ‘klaar’. Ga het in de toekomst nog eens opnieuw lezen.
Maar denk nu niet dat je er bent.
Of zoal Bruce Lee zei:
I fear not the man who has practiced 10,000 kicks once, but I fear the man who has practiced one kick 10,000 times.
Je gaat nu door naar het volgende verhaal.
Schrijf gerust nog een keer over dezelfde gevoelens of situaties.
Blijf nieuwe teksten maken. Zoek naar nieuwe invalshoeken.
Experimenteer met genres. Waarom verzin je geen horrorverhaal? Of een sprookje?
Blijf je gevoelens verwerken via schrijven.
Tot je op een dag merkt dat je uitgeschreven bent over een onderwerp. Dat de angst, het verdriet of de boosheid afgevlakt is.
Dat je rust hebt gevonden in wat je is overkomen.
Bloed ze.
Liefs,
Tomson
PS
Als je wat inspiratie zoekt om over gevoelens te schrijven die in je verborgen zitten, overweeg dan om mee te doen met de ‘10 dagen bloeden-uitdaging’. Hier de uitleg.
Kennis van genomen. Bij mij duurt dat even om te integreren, maakt niet uit.
Bedankt.