Als je je rot voelt, kun je maar beter grappen maken over je ellende
Nee heb je. Een trauma kun je krijgen.
Elke zaterdag 500 woorden hoe je gedachten liever voor je worden. Op Substack.
Lieve vreemdeling,
De grootste valkuil van niet lekker in je vel zitten, is dat we ons ook zo tragisch gaan gedragen.
Als een vriendin van me in een sombere bui is, zet ze een monotone stem op en begint ze aan een monoloog vol zelfbeklag. Ze maakt niet eens oogcontact met me. Ze ratelt gewoon in haar zelfmedelijden.
Heel irritant.
Ik heb daar geen last van, van zelfbeklag. Ik heb een andere irritante eigenschap. Ik word juist héél serieus. Niet alleen de blik in mijn gezicht, maar ook al mijn gedachten. De toon van mijn stem. Alle woorden die ik uitspreek. Alle woorden die ik tik.
ZO SERIEUS.
Nog irritanter.
Dit klinkt gek, maar juist als we ons wat minder voelen, is het extra goed om hier niet al te serieus mee om te gaan. Om juist niet te klagen, maar om dit om te zetten in ironie en humor. En om dat meer te etaleren.
Het geeft wat lucht aan je eigen ziel. Het geeft wat warmte terug in de gesprekken die je hebt. Gewoon dingen vol ironie uitspreken:
Nee heb je. Een trauma kun je krijgen.
Ik verklein al mijn problemen: biertje, sigaretje, jointje, feestje, buikje, vriendje.
Ik heb echt zó veel zin om met jou op de camping in Frankrijk twee weken lang ruzie te gaan maken.
Dat niveau.
Of zoals een goede vriend bij de begrafenis van zijn oma een legendarische uitspraak deed, die wat lucht aan de zwaarte gaf. Iedereen stond op de parkeerplaats voor de kerk te wachten op de te late rouwwagen. Mensen bedroefd, maar ook steeds ongeduldiger, hinkelend op hun benen van de kou. De rouwwagen komt de hoek om rijden en die vriend zegt keihard: ‘It giet oan!’
Dat helpt.
Omarm de komedie in de tragiek. Juist wij gevoelige zielen hebben daar een radar voor: om de absurditeit in dit alles in te zien.
Zoals tragikomische kunst de beste manier is om zware onderwerpen te behandelen.
Zoals Dr. Strangelove1 (1964) van Stanley Kubrick. Over de absurditeit van de Koude Oorlog.
Of Heartburn2 (1983) van Nora Ephron. Over huwelijksproblemen.
Of Inside3 (2021) van Bo Burnham. Over niet lekker in je vel zitten.
Het is een vraag die ik mezelf het vaakst stel nadat ik klaar ben met een tekst: ‘Ging het wel diep genoeg?’ En: ‘Zitten er wel grappen in?’
Om nog even terug te komen op Nora Ephron: zij zag schrijven en humor als dé manier om controle terug te krijgen over de tragedies die je overkomen.
‘Als ik het verhaal vertel, controleer ik de versie van het verhaal. Als ik het verhaal vertel, kan ik je laten lachen. En ik heb liever dat je om me lacht, dan dat je zelfmedelijden met me hebt. Want als ik het verhaal vertel, doet het niet zoveel pijn. Als ik het verhaal vertel, dan kan ik verder met mijn leven.’4
Liefs,
Tomson
PS De beste quote uit de film Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb van Stanley Kubrick (1928–1999) blijft toch wel:
‘Gentlemen, you can't fight in here! This is the War Room!’
Een van de hoofdstukken in mijn boek ‘Ik hoop dat je gedachten lief voor je zijn’ is een knipoog naar deze film: ‘Hoe ik stopte met me druk maken om de bom’
PPS Heartburn van Nora Ephron (1941–2012) is mijn favoriete boek. Het gaat over een vrouw die hoogzwanger is en er dan achterkomt dat haar man vreemdgaat. Als ze hem confronteert, wil hij meteen de biezen pakken en doorgaan met zijn nieuwe liefje. Het boek laat de complexiteit zien van relaties, van gevoelens, en hoe niet- zwart-wit affaires en huwelijksproblemen zijn. Ik kan uren over dit boek praten. En ook over Nora. Ze schreef geweldige essays waar ik wekelijks aan terugdenk.
PPPS Misschien wel het beste wat we als mensheid aan de coronaperiode hebben overgehouden qua kunst is: Inside (2021) van Bo Burnham (1990). Ik herkijk ’m elk jaar weer. Hij onderzoekt in een tuinhuisje met een camera en wat muziekinstrumenten thema’s als eenzaamheid, depressie, internetverslaving en het absurde van de huidige internetcultuur.
Het is echt een meesterwerk in kwetsbaarheid.